Το σινεμά στα δίχτυα των νευρώνων!

Ονομάζεται «νευροσινεμά» και συμβουλεύεται τη μαγνητική τομογραφία προτού χτυπήσει την κλακέτα!

Mπουμ! Ενας εκκωφαντικός κρότος και η οθόνη του κινηματογράφου πετάει λάμψεις. Η σκηνή είναι οπωσδήποτε εντυπωσιακή, καταφέρνει όμως η ταινία να προκαλέσει τις κατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις; Αντί να ζητήσουν τη γνώμη σας, οι ειδικοί μπορούν τώρα να σας παρακάμψουν και να στραφούν απευθείας στον εγκέφαλό σας.

Η νέα αυτή προσέγγιση, γνωστή ως «νευροσινεμά», αρχίζει δειλά δειλά να εφαρμόζεται στην κινηματογραφική παραγωγή και ίσως κάποτε φθάσει να χρησιμοποιείται από τις αρμόδιες αρχές για τον προσδιορισμό των ηλικιών για τις οποίες θεωρείται κατάλληλη η κάθε ταινία. 

Τις αντιδράσεις του κοινού στις κινηματογραφικές σκηνές ανιχνεύουν οι τομογραφίες, δίνοντας «υλικό» τόσο στους σκηνοθέτες και παραγωγούς όσο και στις αρχές που κρίνουν την «καταλληλότητά» τους για τις διαφορετικές ηλικίες

Ολοι μαζί σαν ένας...
Ο όρος επινοήθηκε από τον Γιούρι Χάσον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, έναν από τους πρώτους που διερεύνησαν, με τη βοήθεια της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fΜRΙ), πώς ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στις κινηματογραφικές ταινίες. Η ομάδα του εξέτασε τις ομοιότητες που παρουσίαζαν οι αντιδράσεις του εγκεφάλου μιας ομάδας θεατών απέναντι σε διαφορετικά είδη ταινιών. Οταν, π.χ., πρόβαλλαν ένα επεισόδιο της σειράς «Ο Αλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει», οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι περίπου το 65% του προμετωπιαίου φλοιού- ενός τμήματος του εγκεφάλου που συνδέεται με την προσοχή και την αντίληψη - αντιδρούσε με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους θεατές. Μόνο το 18% του φλοιού έδειχνε παρεμφερή αντίδραση όταν οι εθελοντές παρακολουθούσαν ένα επεισόδιο της πιο «χαλαρής» σειράς «Μην τρελαίνεσαι». Το επίπεδο συσχετισμού μεταξύ των θεατών δείχνει, όπως υποστηρίζουν, πόσο έλεγχο έχει ο σκηνοθέτης στην εμπειρία του κοινού.

Τα μεγαλύτερα επίπεδα συσχετισμού δεν θα αποτελέσουν βεβαίως τον στόχο όλων των σκηνοθετών. «Ο μεγαλύτερος συσχετισμός δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι η ταινία είναι καλύτερη» υπογραμμίζει ο κ. Χάσον. Ορισμένοι κινηματογραφιστές μάλιστα έχουν ακριβώς τον αντίθετο σκοπό: να αφήσουν την ταινία τους ανοιχτή σε διαφορετικές ερμηνείες.

Η ομάδα του κ. Χάσον ανέλυσε επίσης τις επιπτώσεις που έχει η αλλαγή της σειράς μεμονωμένων σκηνών. Εξέτασαν τους συσχετισμούς στην εγκεφαλική δραστηριότητα εθελοντών που παρακολουθούσαν είτε την κανονική εκδοχή του φιλμ είτε μια άλλη που παρουσίαζε τα ίδια πλάνα ανακατεμένα.

Η συνοχή στη δομή των σκηνών ήταν απαραίτητη για να επιτευχθεί ο υψηλότερος συσχετισμός δραστηριότητας των θεατών σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εξαγωγή νοήματος. Μια τέτοιου είδους τεχνική θα μπορούσε να βοηθήσει τον υπεύθυνο του μοντάζ να καταλάβει πόσο αποτελεσματικές είναι διάφορες εκδοχές μοντάζ για την κατανόηση της ταινίας από το κοινό.

Τα εγκεφαλικά «κουμπιά»
Ο Φιλ Κάρλσεν και ο Ντέβον Χάμπαρντ της εταιρείας νευρομάρκετινγκ ΜindSign του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας χρησιμοποιούν επίσης τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία για να μελετήσουν τις αντιδράσεις του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια μιας προβολής. Μεταξύ άλλων η γνώση του ποιες περιοχές δραστηριοποιούνται όταν ο θεατής βλέπει τον πρωταγωνιστή ή την πρωταγωνίστρια μπορεί να είναι χρήσιμη για τους μελλοντικούς υπευθύνους κάστινγκ. «Μπορείτε να δείτε ποιες περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται όταν βλέπετε το πρόσωπο του Μπεν Στίλερ» λέει ο κ. Κάρλσον.

Υποστηρίζει ότι η εταιρεία του μπορεί να εντοπίσει την εικόνα του εγκεφάλου ενός συνεπαρμένου θεατή ανάλογα με τον σκοπό της σκηνής. Γενικά ένας «αφοσιωμένος» θεατής θα πρέπει να εμφανίζει υψηλά επίπεδα δραστηριότητας σε περιοχές που σχετίζονται με την επεξεργασία του ήχου και των εικόνων. Αν παρακολουθεί μια καλή ταινία τρόμου, θα πρέπει να περιμένετε να δείτε περισσότερη δραστηριότητα στην αμυγδαλή- το τμήμα του εγκεφάλου που αντιδρά στις απειλές. Από την άλλη πλευρά, μια σκηνή που εμπνέει τη συμπάθεια θα ενεργοποιήσει τη νήσο, λέει ο κ. Κάρλσεν. «Αν κοιτάζετε ένα χαριτωμένο κουταβάκι,βλέπουμε δραστηριότητα στη νήσο» εξηγεί. «Αν όμως το κεφάλι του κουταβιού ξαφνικά πολτοποιηθεί,αυξάνεται η δραστηριότητα της αμυγδαλής ενώ η δραστηριότητα της νήσου μειώνεται».

Ενα άλλο σημαντικό σημείο είναι ο μέσος κοιλιακός προμετωπιαίος φλοιός, μια περιοχή του εγκεφάλου που θεωρείται ότι εμπλέκεται στην αυτοσυνείδηση. «Αυτή είναι μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή που θεωρούμε ότι θα πρέπει να “φωτιστεί” αν στόχος της ταινίας είναι να αγγίξει τους ανθρώπους» τονίζει ο κ. Κάρλσεν εξηγώντας ότι σχετίζεται με τη σύνδεση των όσων συμβαίνουν στην οθόνη με τα προσωπικά συναισθήματα του θεατή.

Ο σκηνοθέτης και ο τομογράφος
Το νευροσινεμά έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο φτιάχνονται οι ταινίες, υποστηρίζει ο Ρον Ράιτ της εταιρείας νευρομάρκετινγκ Sands Research. «Εχει σίγουρα προσελκύσει την τηλεοπτική παραγωγή και τη διαφήμιση, οπότε είναι λογικό να περάσει και στον κινηματογράφο» .

Αυτό μπορεί να είναι δώρο για τους σκηνοθέτες των υπερπαραγωγών. «Δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε τον κινηματογραφιστή, μπορούμε όμως να μετρήσουμε την απήχηση της δουλειάς του» λέει ο κ. Χάσον.

Η ΜindSign ασχολείται ήδη με τη βελτίωση κινηματογραφικών σκηνών και τρέιλερ με τη βοήθεια του νευροσινεμά. Θυμάστε το τρέιλερ της τελευταίας ταινίας Χάρι Πότερ; Αν ναι, αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι η ΜindSet βοήθησε στο να γίνει όσο το δυνατόν πιο συναρπαστικό για τον εγκέφαλο ώστε να σας βάλει στον πειρασμό να πάτε στον κινηματογράφο. Η ομάδα έδειξε διάφορες εκδοχές σε μια ομάδα εθελοντών προκειμένου να εντοπίσει ποια προκαλούσε περισσότερη εγκεφαλική δραστηριότητα και έκοψε τις σκηνές που ερμηνεύθηκαν ως ανιαρές από την έλλειψη ικανοποιητικής αντίδρασης στον εγκέφαλο.

Η τεχνική μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο μια ταινία χαρακτηρίζεται ακατάλληλη για κάποιες ηλικίες. Οταν οι συνάδελφοι του κ. Κάρλσεν στη ΜindSign έδειξαν ταινίες κατάλληλες για όλους και ταινίες κατάλληλες για άνω των 15 ετών σε μια ομάδα ενηλίκων εθελοντών παρατήρησαν ότι τα επίπεδα δραστηριότητας σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με την αηδία ήταν τα ίδια- και μερικές φορές μεγαλύτερα- όταν παρακολουθούσαν τα τρέιλερ των κατάλληλων για όλους ταινιών. Η ομάδα σκοπεύει να συζητήσει αυτά τα αποτελέσματα με την Ενωση Κινηματογράφου της Αμερικής, η οποία καθορίζει την καταλληλότητα των ταινιών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πηγή

Posted in: επιστήμη, Κινηματογράφος