Αν και οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε διαφορετικά έργα τέχνης, η ικανότητα της αισθητικής εμφανίζεται να είναι παγκόσμια. Το εγκεφαλικό δίκτυο που αντιδρά σε μια έντονη αισθητική εμπειρία μοιάζει να είναι το ίδιο με αυτό που συνδέεται με την αποτίμηση του εαυτού μας.
Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έριξε νέο φως στη φύση της αισθητικής εμπειρίας, που φαίνεται ότι ενοποιεί αισθητικές και συναισθηματικές αντιδράσεις με τρόπο που συνδέεται με το σύστημα προσωπικής εκτίμησης.
Όλοι μας έχουμε έντονες αισθητικές αντιδράσεις σε έργα τέχνης, ακόμα και παρόλο που οι εικόνες οι οποίες μας συγκινούν ποικίλουν ανάμεσα στα άτομα. Πέραν τούτου, συγκινούμαστε από συγκεκριμένες εικόνες για πολύ διαφορετικούς λόγους. Παρολαυτά, η ικανότητα του να έχει κανείς αισθητική φαίνεται ότι είναι καθολική.
Προηγούμενες νευροαπεικονιστικές μελέτες ξεκίνησαν να υπογραμμίζουν τη διαδικασία αυτή με το να ταυτοποιούν διάφορες εγκεφαλικές περιοχές που η ενεργοποίησή τους συσχετίζεται με μια ποικιλία αισθητικών εμπειριών. Αυτές περιλαμβάνουν μέρη στον πρόσθιο μέσο προμετωπιαίο φλοιό (aMPFC) και το ραβδωτό σώμα (κερκοφόρος πυρήνας και κέλυφος), με αρκετές ακόμα περιοχές να έχουν εντοπιστεί από μερικές έρευνες αλλά όχι από όλες.
Οι ερευνητές της Νέας Υόρκης επιχείρησαν να διαλευκάνουν το ζήτημα εξετάζοντας πιο επισταμένα την ένταση και την ποικιλία των αισθητικών αποκρίσεων που σχετίζονται με έργα τέχνης. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν τον Απρίλιο του 2012 στο περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience.
Για τους σκοπούς της έρευνας οι συμμετέχοντες, που κυμαίνονταν από άτομα που είχαν ελαφρά εμπειρία στην τέχνη και στην ιστορία της μέχρι άτομα που είχανε φοιτήσει σε κάποιο προπτυχιακό πρόγραμμα ιστορίας τέχνης, εξέτασαν 109 εικόνες από έναν διαδικτυακό κατάλογο εικόνων τέχνης.
Αυτά τα έργα τέχνης προέρχονταν από μια ποικιλία πολιτισμικών παραδόσεων (Αμερικάνικης, Ευρωπαϊκής, Ινδικής και Ιαπωνικής) και από διάφορες ιστορικές περιόδους (από τον 15ο αιώνα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν). Οι εικόνες ήταν παραστατικές και αφηρημένες και περιλάμβαναν διάφορες κατηγοριοποιήσεις (γυναικείες και αντρικές φιγούρες, μια ανάμεικτη ομάδα, νεκρή φύση, τοπία, αφηρημένη τέχνη).
Με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η αναγνώριση, που πιθανόν θα επέφερε αντιδράσεις βασισμένες στη φήμη ενός έργου και όχι στη γνήσια εντύπωση που προκαλεί, δεν χρησιμοποιήθηκαν ευρέως αναπαραχθείσες εικόνες και πράγματι, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, δεν αναγνώρισαν καμία από τις εικόνες.
Οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν κάθε έργο τέχνης με μια κλίμακα από το 1 (χαμηλότερη βαθμολογία) μέχρι 4 (υψηλότερη) ως απόκριση στην παρακάτω ερώτηση: «Πόσο έντονα σε συγκινεί αυτή η ζωγραφιά;» Τους είχαν πει ότι οι ζωγραφιές θα μπορούσαν να καλύπτουν όλο το φάσμα μεταξύ του «όμορφου» και «παράξενου» ή ακόμα «άσχημου» και ότι οι αποκρίσεις τους θα έπρεπε να αντανακλούν πόσο η συγκεκριμένη εικόνα τους «κινεί» («Το σημαντικότερο είναι να υποδείξεις ποια έργα βρίσκεις δυνατά, ευχάριστα ή έντονα»).
Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης αυτής οι ερευνητές εκτίμησαν τη νευρολογική δραστηριότητα των συμμετεχόντων χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI). Μετά την απεικονιστική διαδικασία, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν το ίδιο σύνολο ζωγραφιών σε μια οθόνη υπολογιστή και συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο εννέα στοιχείων που τους ζητούσε να βαθμολογήσουν την ένταση με την οποία κάθε έργο τέχνης τους προκάλεσε τα παρακάτω συναισθήματα: χαρά, απόλαυση, θλίψη, σύγχυση, δέος, φόβο, αηδία, ομορφιά και το θείο.
Οι υποκειμενικές εκτιμήσεις επέδειξαν πολύ χαμηλή συμφωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, αποκαλύπτοντας ότι τα έργα τέχνης που οι άνθρωποι έβρισκαν συγκινητικά άλλαζαν από άτομο σε άτομο. Οι ερμηνείες της εγκεφαλικής δραστηριότητας έδειξαν ότι οι αισθητικές, ή ινιακό-κροταφικές, περιοχές αντιδρούσαν ανεξάρτητα με τη βαθμολογία που οι συμμετέχοντες έδιναν σε έναν πίνακα και πως η αντίδραση ήταν μεγαλύτερη για πιο συγκινητικούς πίνακες.
Αλλά για τους πίνακες που είχαν λάβει «4», κάτι που αποτελεί ένδειξη ότι ένα έργο συγκίνησε πραγματικά τον συμμετέχοντα, τα αποτελέσματα του fMRI έδειξαν την εμπλοκή μιας επιπρόσθετης νευρολογικής διεργασίας. Αν και οι συμμετέχοντες διέφεραν μεταξύ τους στο σε ποια έργα έδιναν 'τεσσάρια', οι εγκέφαλοι όλων έδειξαν μια σημαντική αύξηση στη δραστηριότητα σε ένα συγκεκριμένο δίκτυο των πρόσθιων και υποφλοιωδών περιοχών αντιδρώντας σε έργα που ανέφεραν ως ιδιαίτερα συγκινητικά. Η δραστηριότητα αυτή περιλάμβανε αρκετές περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο αυτόματης λειτουργίας (Default mode network, DMN) του εγκεφάλου, μια περιοχή που στο παρελθόν έχει συνδεθεί με τη λειτουργία του ενδοσκοπικού συλλογισμού.
«Οι αισθητικές κρίσεις για πίνακες είναι ιδιαίτερα προσωπικές, δεδομένου ότι οι ζωγραφιές που βιώνονται ως συγκινητικές διαφέρουν ευρέως μεταξύ των ανθρώπων» παρατηρούν οι ερευνητές. «Αλλά τα νευρικά συστήματα που υποστηρίζουν αισθητικές αντιδράσεις παραμένουν σε μεγάλο βαθμό τα ίδια από άτομο σε άτομο. Ακόμα περισσότερο, οι πιο συγκινητικοί πίνακες παράγουν μια επιλεκτική ενεργοποίηση ενός δικτύου εγκεφαλικών περιοχών που είναι γνωστό ότι ενεργοποιείται όταν σκεφτόμαστε για προσωπικά μας θέματα όπως τις προσωπικές μας ιδιαιτερότητες και τα όνειρά μας, ή όταν μελετούμε το μέλλον μας.»
Για τη μελέτη συνεργάστηκαν ακόμη ο Edward Vessel, ερευνητής στο Κέντρο Εγκεφαλικής Απεικόνισης (Center for Brain Imaging), η Gabrielle Starr, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Αγγλικών και η Nava Rubin, επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Νευροεπιστημών (Center for Neural Science).
Μετάφραση - Απόδοση: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr
Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έριξε νέο φως στη φύση της αισθητικής εμπειρίας, που φαίνεται ότι ενοποιεί αισθητικές και συναισθηματικές αντιδράσεις με τρόπο που συνδέεται με το σύστημα προσωπικής εκτίμησης.
Όλοι μας έχουμε έντονες αισθητικές αντιδράσεις σε έργα τέχνης, ακόμα και παρόλο που οι εικόνες οι οποίες μας συγκινούν ποικίλουν ανάμεσα στα άτομα. Πέραν τούτου, συγκινούμαστε από συγκεκριμένες εικόνες για πολύ διαφορετικούς λόγους. Παρολαυτά, η ικανότητα του να έχει κανείς αισθητική φαίνεται ότι είναι καθολική.
Προηγούμενες νευροαπεικονιστικές μελέτες ξεκίνησαν να υπογραμμίζουν τη διαδικασία αυτή με το να ταυτοποιούν διάφορες εγκεφαλικές περιοχές που η ενεργοποίησή τους συσχετίζεται με μια ποικιλία αισθητικών εμπειριών. Αυτές περιλαμβάνουν μέρη στον πρόσθιο μέσο προμετωπιαίο φλοιό (aMPFC) και το ραβδωτό σώμα (κερκοφόρος πυρήνας και κέλυφος), με αρκετές ακόμα περιοχές να έχουν εντοπιστεί από μερικές έρευνες αλλά όχι από όλες.
Οι ερευνητές της Νέας Υόρκης επιχείρησαν να διαλευκάνουν το ζήτημα εξετάζοντας πιο επισταμένα την ένταση και την ποικιλία των αισθητικών αποκρίσεων που σχετίζονται με έργα τέχνης. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν τον Απρίλιο του 2012 στο περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience.
Για τους σκοπούς της έρευνας οι συμμετέχοντες, που κυμαίνονταν από άτομα που είχαν ελαφρά εμπειρία στην τέχνη και στην ιστορία της μέχρι άτομα που είχανε φοιτήσει σε κάποιο προπτυχιακό πρόγραμμα ιστορίας τέχνης, εξέτασαν 109 εικόνες από έναν διαδικτυακό κατάλογο εικόνων τέχνης.
Αυτά τα έργα τέχνης προέρχονταν από μια ποικιλία πολιτισμικών παραδόσεων (Αμερικάνικης, Ευρωπαϊκής, Ινδικής και Ιαπωνικής) και από διάφορες ιστορικές περιόδους (από τον 15ο αιώνα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν). Οι εικόνες ήταν παραστατικές και αφηρημένες και περιλάμβαναν διάφορες κατηγοριοποιήσεις (γυναικείες και αντρικές φιγούρες, μια ανάμεικτη ομάδα, νεκρή φύση, τοπία, αφηρημένη τέχνη).
Με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η αναγνώριση, που πιθανόν θα επέφερε αντιδράσεις βασισμένες στη φήμη ενός έργου και όχι στη γνήσια εντύπωση που προκαλεί, δεν χρησιμοποιήθηκαν ευρέως αναπαραχθείσες εικόνες και πράγματι, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, δεν αναγνώρισαν καμία από τις εικόνες.
Οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν κάθε έργο τέχνης με μια κλίμακα από το 1 (χαμηλότερη βαθμολογία) μέχρι 4 (υψηλότερη) ως απόκριση στην παρακάτω ερώτηση: «Πόσο έντονα σε συγκινεί αυτή η ζωγραφιά;» Τους είχαν πει ότι οι ζωγραφιές θα μπορούσαν να καλύπτουν όλο το φάσμα μεταξύ του «όμορφου» και «παράξενου» ή ακόμα «άσχημου» και ότι οι αποκρίσεις τους θα έπρεπε να αντανακλούν πόσο η συγκεκριμένη εικόνα τους «κινεί» («Το σημαντικότερο είναι να υποδείξεις ποια έργα βρίσκεις δυνατά, ευχάριστα ή έντονα»).
Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης αυτής οι ερευνητές εκτίμησαν τη νευρολογική δραστηριότητα των συμμετεχόντων χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI). Μετά την απεικονιστική διαδικασία, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν το ίδιο σύνολο ζωγραφιών σε μια οθόνη υπολογιστή και συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο εννέα στοιχείων που τους ζητούσε να βαθμολογήσουν την ένταση με την οποία κάθε έργο τέχνης τους προκάλεσε τα παρακάτω συναισθήματα: χαρά, απόλαυση, θλίψη, σύγχυση, δέος, φόβο, αηδία, ομορφιά και το θείο.
Οι υποκειμενικές εκτιμήσεις επέδειξαν πολύ χαμηλή συμφωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, αποκαλύπτοντας ότι τα έργα τέχνης που οι άνθρωποι έβρισκαν συγκινητικά άλλαζαν από άτομο σε άτομο. Οι ερμηνείες της εγκεφαλικής δραστηριότητας έδειξαν ότι οι αισθητικές, ή ινιακό-κροταφικές, περιοχές αντιδρούσαν ανεξάρτητα με τη βαθμολογία που οι συμμετέχοντες έδιναν σε έναν πίνακα και πως η αντίδραση ήταν μεγαλύτερη για πιο συγκινητικούς πίνακες.
Αλλά για τους πίνακες που είχαν λάβει «4», κάτι που αποτελεί ένδειξη ότι ένα έργο συγκίνησε πραγματικά τον συμμετέχοντα, τα αποτελέσματα του fMRI έδειξαν την εμπλοκή μιας επιπρόσθετης νευρολογικής διεργασίας. Αν και οι συμμετέχοντες διέφεραν μεταξύ τους στο σε ποια έργα έδιναν 'τεσσάρια', οι εγκέφαλοι όλων έδειξαν μια σημαντική αύξηση στη δραστηριότητα σε ένα συγκεκριμένο δίκτυο των πρόσθιων και υποφλοιωδών περιοχών αντιδρώντας σε έργα που ανέφεραν ως ιδιαίτερα συγκινητικά. Η δραστηριότητα αυτή περιλάμβανε αρκετές περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο αυτόματης λειτουργίας (Default mode network, DMN) του εγκεφάλου, μια περιοχή που στο παρελθόν έχει συνδεθεί με τη λειτουργία του ενδοσκοπικού συλλογισμού.
«Οι αισθητικές κρίσεις για πίνακες είναι ιδιαίτερα προσωπικές, δεδομένου ότι οι ζωγραφιές που βιώνονται ως συγκινητικές διαφέρουν ευρέως μεταξύ των ανθρώπων» παρατηρούν οι ερευνητές. «Αλλά τα νευρικά συστήματα που υποστηρίζουν αισθητικές αντιδράσεις παραμένουν σε μεγάλο βαθμό τα ίδια από άτομο σε άτομο. Ακόμα περισσότερο, οι πιο συγκινητικοί πίνακες παράγουν μια επιλεκτική ενεργοποίηση ενός δικτύου εγκεφαλικών περιοχών που είναι γνωστό ότι ενεργοποιείται όταν σκεφτόμαστε για προσωπικά μας θέματα όπως τις προσωπικές μας ιδιαιτερότητες και τα όνειρά μας, ή όταν μελετούμε το μέλλον μας.»
Για τη μελέτη συνεργάστηκαν ακόμη ο Edward Vessel, ερευνητής στο Κέντρο Εγκεφαλικής Απεικόνισης (Center for Brain Imaging), η Gabrielle Starr, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Αγγλικών και η Nava Rubin, επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Νευροεπιστημών (Center for Neural Science).
Μετάφραση - Απόδοση: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου